گروه توسعه پایدار شهری و منطقه ای

رشد شهرنشینی و گرایش افراد به سکونت در شهرها از پدیده های مهم سالهای اخیر در کشورهای مختلف جهان است. کاهش جذابیت های جامعه مبدا و تغییر توازن جمعیتی به سمت مقصد در مناطق مختلف ایران باعث ایجاد مسایل جدید و پیچیده‏تری در سکونتگاه های شهری شده است. به طوری که تجربه رشد شتابان شهرنشینی و ایجاد مناطق حاشیه ای در نیم قرن اخیر بسیار قابل توجه بوده است. این افزایش نسبت جمعیتی در شهرها، بصورت متمرکز مسایل متفاوتی را برای مدیریت شهری، منطقه‌ای و جهانی ایجاد کرده است. ظهور پدیده حاشیه نشینی و اسکان غیرسمی در اثر این تحرکات مکانی جمعیت در مناطق برخوردار و توسعه یافته همواره از ابتدای سکنی گزینی بشر وجود داشته و دارد. این مساله در پهنه شرقی کشور به دلیل تنوع جغرافیایی و مسایل مختلف اجتماعی- اقتصادی پیرامون مرز شرقی کشور بسیار جدی است. از سویی شهر پرجاذبه مذهبی و زیارتی مشهد که بلحاظ برخورداری از امکانات در مقایسه با سایر سکونتگاه های نیمه شرقی کشور در سطحی بالاتر بوده به این تحرکات جغرافیایی شدت بخشیده، تا جایی که امروزه شاهد سکونت یک میلیون نفر جمعیت در محدوده های سکونتگاه‏های غیررسمی شهر مشهد هستیم. گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای با تاکید بر اسکان غیررسمی و با توجه به بین رشته‌ای بودن موضوع، مخاطبین و مراجعین مختلفی دارد. بررسی ها نشان می دهد که غالب طرح‌ها در زمینه اسکان غیررسمی بصورت بخشی­نگر و تک­بعدی و اکثرا با نگاه جزیی­نگر، مسیر خود را دنبال کرده‌اند که با وجود داشتن نقاط قوت به تنهایی نتوانسته‌اند مسایل و مشکلات این پدیده را متوقف، پیشگری و حل کنند. هر چند در مقاطعی از زمان و در محدوده های از این پهنه ها مشکلاتی کم شده و بهبودی حاصل شده است اما اصل مسایل حل نشده باقی مانده اند. رویکرد حل مسایل اسکان غیررسمی در مقیاس منطقه ای نیازمند بررسی ریشه های این توسعه متمرکز که در مبادی مهاجرتی رخ می دهد قابل تامل است. بررسی اسکان غیررسمی در شهرها با رویکرد آمایش سرزمین از زمینه های جدید و موضوعات میان رشته ای در برنامه ریزی شهری و منطقه ای است که می تواند خلاء های ریشه ای و موثر بر تشدید این موضوع را در مبداء و مقصد بهبود بخشد. لذا گروه توسعه پایدار شهری و منطقه ای با حدود یک دهه تجربه در زمینه های مرتبط با این موضوع و پس از اخذ موافقت اصولی خود در سال 1397، به عنوان تنها گروه پژوهشی در شرق کشور می باشد که اسکان غیررسمی با رویکرد آمایش سرزمین را زمینه فعالیت تخصصی خود قرار داده است.

طرح های پژوهشی شاخص

• سند آماش سرزمین خراسان رضوی (1391)
• بازنگری مطالعات وسند آمایش استان خراسان رضوی(1400)
• تحلیل و تبیین عوامل تاثیرگذار بر گسترش سکونتگاه های غیررسمی شهر مشهد(1401)
• توسعه مشهد در مجموعه شهری در افق 1440(1400)
• بررسی و تحلیل تعارض ها و عدم تعادلهای توسعه در استان خراسان رضوی(1401)
• تدوین سند راهبردی و عملیاتی شهر و شهرداری خواف(1401)

توانمندی ها

• توسعه یافته های پژوهش و فناوری در زمینه اسکان غیررسمی با رویکرد آمایش سرزمین
• ارتقاء کيفيت فعاليت‌هاي پژوهشي بهنگام و دقیق در ابعاد مختلف اسکان غیررسمی
• افزایش تعامل با سازمان‌ها و نهادهای مختلف دولتی و خصوصی در پاسخ به حل مسایل و مشکلات اجرایی
• ارتقاء همکاری‌های علمی پژوهشی
• افزایش کمّی و کیفی تولیدات علمی
• كمك به بومي شدن مساله توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای

محورهای اصلی برنامه فعالیت گروه:

• اسکان غیررسمی
• تحلیل فضایی
• توسعه پایدار
• پیوندهای و جریان های منطقه ای
• استراتژی‌های فضایی توسعه شهری
• عدالت فضایی و جغرافیایی
• مطالعات فقر، نابرابری و رفاه
• تحرکات جمعیتی
• شهر اکولوژیک
• آسیب شناسی اجتماعی و شاخص سرمایه اجتماعی